مشاوره تحصیلی چیست؟
مشاوره تحصیلی شاخه‌ای از علم روانشناسی است که حیطه فعالیت آن کار با دانش‌آموزان و دانشجویان می‌باشد. مشاوره تحصیلی، مشاوره تخصصی به دانش‌آموزان و دانشجویانی است که با هدف‌گذاری و تلاش به دنبال موفقیت در مسیر تحصیل خود و آزمون‌های پیش روی خود هستند. علاوه بر آن، مشاوران در این مسیر به بررسی و حل مشکلات پیش روی آنها می‌پردازند.
مشاور تحصیلی چه کسی است؟
مشاور تحصیلی، روانشناس متخصص در حوزه مشاوره تحصیلی و برنامه‌ریزی می‌باشد که با تسلط بر سر فصل کتاب‌های عمومی و تخصصی تمام مقاطع تحصیلی و با دانش و علم روانشناختی خود سعی دارد دانش‌آموزان و دانشجویان را در مسیر تحصیل خود راهنمایی و مشاوره دهد.
مزایای مشاوره تحصیلی چیست؟
اگر تا به امروز بر این عقیده بودید که مشاوران تحصیلی فقط به برنامه‌ریزی تحصیلی یکسان می‌پردازند و تنها هنر آنها این است که دانش‌آموز را مجبور به درس خواندن کنند، سخت در اشتباهید! زیرا فعالیت آنها بسیار گسترده‌تر از این حرف‌ها است؛ همچنین بهتر است بدانید یک مشاور تحصیلی حرفه‌ای هیچ‌وقت دانش‌آموز را مجبور به مطالعه نمی‌کند، بلکه با تنظیم برنامه درسی که مناسب دانش‌آموز باشد و ارائه سخنان امیدبخش و انگیزه‌دهنده، آن را به مطالعه علاقمند می‌کند.
ضرورت مشاوره تحصیلی برای دانش‌آموزان
مشاوره تحصیلی به دانش‌آموزان کمک می‌کند ویژگی‌ها و استعدادهای خود را بهتر بشناسند و به شرایط و خصوصیاتی که یا توجهی به آنها نداشته‌اند و یا میزان توجه به آنها کمتر بوده است با دقت بیشتری نگاه کنند. علاوه بر این، اطلاعات آنها را در زمینه‌های مختلف تحصیلی بالاتر بوده و در صورت وجود نواقصی در عملکردشان، آنها را شناسایی کرده و راه‌حل‌هایی برای رفع نواقص ارائه می‌کند.
ضرورت مشاوره تحصیلی برای والدین
در امر تحصیل فرزندان، خانواده و والدین نقش بسزایی دارند. بطوریکه عامل خانواده از عوامل مهم در زمینه پیشرفت تحصیلی دانش‌آموز یا وقوع افت تحصیلی است. انگیزه‌ها و علایق تحصیلی دانش‌آموز در خانواده شکل می‌گیرد و به آن جهت داده می‌شود و مسیری برای هدایت آن فراهم می‌شود. خانواده سرعت دانش‌آموز را در رسیدن به اهداف تحصیلی تنظیم می‌کند. خانواده‌های بدون انگیزه، بدون اطلاعات و غیر فعال موجب کاهش سرعت دانش‌آموزان با استعداد می‌شوند. از این‌رو، در فرآیند مشاوره تحصیلی، لزوم انجام مشاوره با والدین ضرورت و اهمیت خاصی پیدا می‌کند.
ضرورت مشاوره تحصیلی در زمینه جلوگیری از افت تحصیلی
برخی از دانش‌آموزان به خاطر شرایط ویژه‌ای که دارند، بیشتر در معرض افت تحصیلی هستند و برخی از آنها افتان و خیزان تجربه‌هایی از افت تحصیلی داشته‌اند. برخی از علل افت تحصیلی این دانش‌آموزان به عوامل بیرونی مثل خانواده، مدرسه و … مربوط می‌شود و برخی از علل، علل فردی هستند مثل انگیزه خود دانش‌آموز، روش‌های مطالعه و برنامه‌ریزی، علایق و استعدادها و غیره. مشاوره تحصیلی برای این دسته از دانش‌آموزان اهمیت بسزایی دارد. در جریان مشاوره تحصیلی به این دانش‌آموزان کمک می‌شود علت افت‌ها و شکست‌های خود را بشناسند و با راهکارهایی آشنا شوند که به آنها در رفع آن علت‌ها و یا کاهش تاثیر آنها در مسائل تحصیلی‌شان کمک می‌کنند.
ضرورت مشاوره تحصیلی برای تشخیص و هدایت دانش‌آموزان استثنایی
درصد کمی از دانش‌آموزان در گروه دانش‌آموزان استثنائی قرار دارند. از لحاظ علمی، دانش‌آموزان استثنایی شامل دانش‌آموزانی می‌باشند که معلولیت‌هایی در زمینه‌های مختلف جسمی مثل شنوایی، بینایی و یا هوشی دارند. لزوم مشاوره تحصیلی برای این دسته از دانش‌آموزان نیز به وفور احساس می‌شود. به این دلیل که آنها و خانواده‌های آنها نیازمند اطلاعات بیشتری در ارتباط با آینده تحصیلی و شغلی آنها هستند.
مشاوره تحصیلی در زمینه بررسی افت تحصیلی
برخی از دانش‌آموزان ممکن است دچار افت تحصیلی شوند. برخی از این دانش‌آموزان خود به مشاوره تحصیلی مراجعه می‌کنند و برخی توسط مسئولین مدرسه به مشاور مدرسه معرفی می‌شوند. در هر حال، مشاور تحصیلی به بررسی علت‌های مختلف افت تحصیلی می‌پردازد. برای بررسی احتمال وجود عامل خانوادگی، از خود دانش‌آموز و خانواده او کمک می‌گیرد. شناخت و پیدا کردن علت افت تحصیلی در گام اول قرار دارد. بعد از پیدا کردن علت، مشاور به کمک دانش‌آموز و در صورت لزوم خانواده او و مسئولین مدرسه به رفع آن علت اقدام می‌کند یا اینکه راهنمایی‌هایی به دانش‌آموزان برای رفع علت ارائه می‌شود و پیشرفت او مورد پیگیری قرار می‌گیرد. از جمله این راهنمایی‌ها شامل شیوه افزایش انگیزش دانش‌آموز، آموزش شیوه‌های صحیح مطالعه، آموزش شیوه‌های مواجهه با تغییرات اساسی و غیره خواهد بود.
وظایف مشاوران تحصیلی
همانطور که گفته شد، تصور اینکه فعالیت مشاوره تحصیلی تنها در چند زمینه (انتخاب رشته، انتخاب محل تحصیل، برنامه‌ریزی درسی و …) می‌باشد کاملاً اشتباه است. حیطه تخصص و فعالیت مشاوران تحصیلی بسیار گسترده است که در ادامه به بعضی از آنها اشاره خواهیم کرد:
-
استعدادیابی تحصیلی و شغلی
امروزه بسیاری از انسان‌های اطرافمان را می‌بینیم که از انتخاب رشته تحصیلی خود پشیمان هستند و یا از حرفه‌ای که در آن مشغول کار هستند ناراضی‌اند. یکی از وظایف مشاور تحصیلی استعدادیابی می‌باشد. بررسی اینکه علاقه یک نوجوان به چه رشته‌ای می‌باشد، استعداد او در چه زمینه‌ای است و در آینده چه حرفه و شغلی مناسب روحیه‌ی او می‌باشد کاملاً به عهده مشاوران تحصیلی است. -
بررسی افت تحصیلی
بسیاری از والدین در طول دوره تحصیلی دانش‌آموز خود به یکباره شاهد افت تحصیلی فرزندانشان می‌شوند. در اکثر موارد پدر و مادرها تمام شرایط را بر وفق مراد می‌دانند و افت تحصیلی فرزند خود را کاملاً بی‌دلیل می‌دانند. در بعضی از موارد هم افت تحصیلی دانش‌آموز را به گردن دوستان و همسالان او می‌اندازند، در حالی که بررسی این موضوع به عهده مشاور متخصص است. مشاور با بررسی عوامل مختلف به شناخت و پیدا کردن دلایل افت تحصیلی می‌پردازد. سپس با ارائه راهکارها و آموزش‌های لازم به دانش‌آموز و خانواده او، مشکل بوجود آمده را برطرف و حل می‌کند. -
آموزش شیوه صحیح مطالعه
گاهی خیلی از دانش‌آموزان بسیار با استعداد هستند و مشکل خاصی هم از نظر یادگیری ندارند، اما آنطور که باید نتیجه دلخواهشان را نمی‌گیرند. آنها در بیشتر مواقع در ایام قبل از امتحان زمان زیادی را از دست می‌دهند و دلیل آن هم عدم مهارت کافی در زمینه روش‌های صحیح مطالعه و خواندن می‌باشد. یکی دیگر از وظایف مشاور تحصیلی بکارگیری آموزش‌های لازم در جهت اصلاح روش‌های مطالعه به دانش‌آموزان و دانشجویان می‌باشد. -
حل مشکلات اضطرابی
بسیاری از دانش‌آموزان با اختلال اضطراب قبل از امتحان روبرو هستند و همین امر موجب به هدر رفتن تلاش آنها می‌شود. آنها گاهی تمام اصول و تکنیک‌های مطالعه را اجرا می‌کنند، مطالب درسی خود را به خوبی یاد می‌گیرند، اما اضطراب امتحان موجب می‌شود تا امتحان خود را خراب کنند. مشاوران تحصیلی وظیفه دارند به بررسی و حل مشکلات اضطراب محصلان بپردازند. همانطور که گفته شد، حیطه فعالیت مشاور تحصیلی بسیار زیاد است. افزایش اعتماد به نفس، طراحی یک برنامه هدفمند مختص هر دانش‌آموز در هر رشته، تعیین هدف و … دیگر مواردی است که آنها به عهده دارند.
نتیجه‌گیری
خیلی از والدین تصور می‌کنند مراجعه به مشاوره تحصیلی صرف هزینه‌ی بیهوده می‌باشد و دانش‌آموز تنها با زیاد درس خواندن به نتایج مطلوب خواهد رسید.
